Współpraca z osobami trzecimi bywa bardzo często regulowana za pomocą różnego rodzaju umów. Najpopularniejsze są kontrakty o charakterze cywilnoprawnym, których sposób zawierania reguluje kodeks cywilny. Istnieją także umowy pozakodeksowe, czyli nienazwane. Z reguły wynikają one z tego, że konieczne jest dostosowywanie treści kontraktów do coraz to bardziej zmieniającej się rzeczywistości. Prawo rzadko nadąża za innowacjami, dlatego zdecydowanie zaleca się, aby pewne kwestie były regulowane wprost przez praktykę. Dzięki temu wszelkie umowy odpowiadają wymogom gospodarki rynkowej i są całkowicie zgodne z potrzebami społeczeństwa.
Warto wskazać, że w Polsce obowiązuje zasada swobody umów. Oznacza to, że strony mogą właściwie ułożyć kontrakt stosownie do swoich potrzeb. Najczęściej przepisy prawne regulują jedynie, jak mają wyglądać najważniejsze postanowienia – reszta zależy już od dobrej woli stron. I tak tytułem przykładu kodeks cywilny wskazuje, że za każde dzieło powinna zostać dokonana zapłata. Tym samym nikt nie może zgodzić się na pracę niewolniczą lub kontrakt oparty na czystym wyzysku jednej ze stron. Warto także pamiętać, że prawo wyznacza granice dla swobody umów. Tym samym wszelkie postanowienia, które niezgodne są z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, są z reguły nieważne, a w ich miejsce wchodzą postanowienia określone w danych przepisach. Jest też bardzo istotne, że każda umowa powinna być w pełni zgodna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli okaże się, że nie można jej przypisać takiego przymiotu, wówczas sąd rozstrzyga, czy kontrakt jest wiążący dla każdej ze stron.
Najbardziej rozpowszechnionym rodzajem kontraktu jest umowa o dzieło. Polega ona na tym, że wykonawca ma za zadanie wykonać dla zamawiającego określone dzieło. Bardzo ważne jest, że nie zawsze musi ono przedstawiać wartość materialną. Oznacza to, że bez problemu można zamówić utwór literacki lub muzyczny, który jest przedmiotem prawa autorskiego. Wtedy majątkowe prawa autorskie mogą być z powodzeniem przeniesione na inną osobę. Jest to szczególnie ważne dla osób z każdej branży, ponieważ jest to jeden z nielicznych obok licencji tytułów, dzięki którym można nabyć prawo do czyjejś własności niematerialnej. Jeżeli wykonawca zrealizuje dane dzieło w określonym w umowie terminie, należy mu się za nie wynagrodzenie. Przeważnie jego wartość jest wyrażona wprost w umowie. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby strony jedynie wskazały podstawę do jego ustalenia. Ma to szczególne znaczenie w sytuacjach, gdy wykonanie dzieła może trwać całymi latami, a postępująca inflacja może znacząco ograniczyć wymierny zysk wykonawcy.
Umowa o dzieło jest w pełno opodatkowana. Za odprowadzanie zaliczek do właściwego dla wykonawcy Urzędu Skarbowego jest odpowiedzialny zamawiający. Warto pamiętać, że umowa o dzieło koszty uzyskania przychodu mogą być w każdej sytuacji uwzględnione. Oznacza to, że na podstawie odrębnego rachunku możliwe jest skrupulatne odliczenie ich od wysokości osiągniętego przez wykonawcę przychodu. Z reguły następuje rozliczenie kwotowe. To wykonawca dzieła wskazuje, jakie rachunki musiał opłacić przy wykonywaniu danego dzieła. Ponadto może on z powodzeniem uwzględnić koszt zużytego materiału oraz innych dóbr, których zakup w świetle okoliczności był uzasadniony. Aby kwestie te nie budziły wątpliwości, zdecydowanie zaleca się wcześniejsze skonsultowanie tej materii z zamawiającym. Jeżeli dzieło przedstawia bardzo dużą wartość, dobrze jest dokładnie określić kosztorys w jednym z postanowień umowy o dzieło.
Wielu zamawiających decyduje się jednak na inny sposób rozliczenia. Otóż w pełni możliwe jest skorzystanie z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Taka forma opodatkowania jest znacznie korzystniejsza niż zasady ogólne, jednak wiąże się z kilkoma wymogami. Przede wszystkim istnieje ścisły katalog zamówień, w których można taki sposób opodatkowania zastosować. Jeżeli dane dzieło nie należy do tego wykazu, należy skorzystać z zasad ogólnych, chyba że wykonawca jest zarejestrowany jako osoba wykonująca we własnym imieniu działalność zarobkową lub wytwórczą. Jeżeli warunek ten nie został spełniony, możliwe jest także skorzystanie z innego udogodnienia, jakim są zryczałtowane koszty uzyskania przychodu.
Jeżeli chodzi o wskazaną wyżej kwestię, należy zacząć od tego, że istnieją dwie stawki takich kosztów. Pierwsza z nich wynosi 50%. Oznacza to, że jedynie od połowy przychodów konieczne jest odprowadzenie zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Z reguły wiele branż korzysta z tej możliwości, ponieważ należności publicznoprawne, które należy uiścić, są wtedy bardzo niskie. Warto jednak pamiętać, że istnieją pewne ograniczenia w tym zakresie. Otóż w sytuacjach, gdy osiągnięty przez wykonawcę przychód jest znaczący, konieczne jest skorzystanie ze stawki niższej. Warto nadmienić, że przekroczenie określonego prawem progu obliguje do rozliczania następnych dzieł wedle tej niższej stawki – aż do zakończenia roku obrachunkowego. Taka regulacja chroni interesy fiskusa i sprawia, że należności odprowadzane do budżetu państwa są znaczące. Wiele osób, którym nie podoba się taki przepis, decyduje się na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej i rozliczenia na zasadach ogólnych, gdzie możliwe jest uwzględnienie znacznie większych kosztów.
Osoby fizyczne, które nie mogą korzystać z większej stawki ryczałtowej, obowiązane są wykazywać 20% zarobionej kwoty jako koszty uzyskania przychodu. Pozostała część podlega pełnemu opodatkowaniu. Warto nadmienić, że niedawno ustawodawca zdecydował się na ograniczenie kręgu podmiotów, które mogą korzystać ze zwiększonych kosztów racjonalizatorskich. Obecnie niemal każdy twórca musi odprowadzać zaliczki w znacznej wysokości. Kwestia ta jest nadal otwarta, ponieważ przedstawiciele wielu branż nadal stosują koszty na starych zasadach. Dopiero w momencie, gdy zostaną wydane korzystne dla nich interpretacje prawa podatkowego, możliwe będzie uznanie, że taka praktyka spotyka się z aprobatą władz.
